— Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотига кўра, ҳозир Ер юзи аҳолисининг 35-40 фоизи аллергиядан азият чекмоқда. Ҳар уч кишидан бири аллергик ринит, ҳар ўнинчи одам бронхиал астмага чалинган.

Бу атроф-муҳит ифлосланиши, кимёвий қўшимчалар ва консервантлар билан бойитилган озиқ-овқат маҳсулотлари истеъмоли ортиши, дори воситаларини ҳаддан ташқари кўп қабул қилиш, кам харакатлилик, стресс каби омиллар билан боғлиқ.

Энг ёмони, вазият келгусида янада ёмонлашиши мумкин. Жумладан, ЖССТ прогнозига таянсак, 2025 йилга бориб, дунё аҳолисининг тенг ярми аллергик касалликлар билан курашишига тўғри келади. Баъзи ривожланган мамлакатлар эса ҳозирданоқ ушбу чизиққа етиб улгурди.

Ваҳоланки, бундан 50-60 йил аввал аллергик касалликлар сайёрамиз аҳолисининг бор-йўғи 2-3 фоизида учраган. Бироқ кейинги ўн йилнинг ўзида бу дардга чалинган беморлар сони 2 баробар ошди.

Айниқса, глобаллашув жараёни жадал кечаётган АҚШ, Япония, Европа Иттифоқи давлатларида бу борада вазият анча хавотирли.

Қолаверса, коронавирус инсоният бошига тушган оғир синов бўлди. Мазкур хавфли инфекцияга чалинганларни даволашда антибиотиклар, фермент ва гармон препаратлари, витаминлар, қон суюлтирувчи воситалардан кўп миқдорда фойдаланиш аллергик касалликларни авж олдириб юборди.

Оқибатда анафилактик шок, токсикоаллергия, Лайелла ва Стивенс-Джонсон синдроми каби охири ўлим билан якун топадиган аллергик касалликлар кўпайди. Шу сабабли бугун аллергия эпидемияга қиёсланмоқда.

Бундан ташқари, носоғлом турмуш тарзи инсоният саломатлигига жиддий путур етказяпти. Нотўғри овқатланиш — улар орасида энг кенг тарқалган омил. Бу хасталик асосан болалар, хусусан, эмизикли гўдаклар орасида кўп учрайди. Унинг хатарли томони – аллергеннинг кам миқдори ҳам баъзан инсон ҳаётига хавф туғдириши мумкин.

(Давоми бор!)

Мавзу: “Кекса ва қари ёшдаги беморларда сурункали пиелонефрит ва гломерулонефрит касалликларининг ўзига хос кечиши. гериатрик беморларни парваришларшда ҳамширалик жараёни”

Иштирок этмоқчи бўлганларни соат 08.00 да ТТА клиникасининг 9 бино 4 қават «Аллергология, клиник иммунология ва хамширалик иши» кафдерасига таклиф қиламиз.

— Баҳор фаслида дарахтлар гуллаши, ўсимликлардан ажраладиган чанг зарралари иммун тизими заифлашган кишиларда аллергияга мойилликни юзага келтириши мумкин.

Мавсумий аллергия асосан 20 микрометрдан 50 микрометргача бўлган ўсимлик чангчалари туфайли пайдо бўлади ва тиббиётда поллиноз деб аталади. У acocaн бурун шиллиқ пaрдaлaри, юқoри нaфac йўллaри ҳамда кўз кoнъюнктивacигa тaъcир кўрcaтaди.

Бу турдаги хасталикни уч даврга бўлиш мумкин.

Илк босқич март ойи бошидан май ойи ўртасигача давом этади. Яъни дарахтлар гуллаган пайтда беморларда хасталик қўзғалади. Иккинчи босқич май ойидан июль охири ва август бошигача кузатилади. Бу мавсумда дала ўтлари гуллайди. Учинчи босқич бошоқли ўсимликлар гулга кириши билан боғлиқ бўлиб, у август ойидан ноябргача бўлган даврни ўз ичига олади.

Аслида инсон аллерген билан тўқнашганда, аллергик реакция дарҳол юзага келмайди. Иммун тизими аста-секин моддага нисбатан сезгирликни оширади. Вақт ўтиб, тана ўзига хос юқори реакцияга эга бўлиб, бу жараён сенсибилизация деб аталади.

Баҳорги аллергия кўпинча аксириш, буруннинг битиши, қичишиши ёки кўп миқдорда оқиши, кўзларнинг шишиши, ёшланиши ва баъзан йўтал билан намоён бўлади. Шунингдек, тери кўчиши, қичишиш, қуруқлашиш, қизариш ва ундаги қизғиш тошмалар ҳам хасталикка хос белгилардир.

Бундай вазиятда, албатта, аллерголог мутахассисга мурожаат қилиш лозим. Чунки ўзбошимчалик билан даволаниш аллергияни кучайтириш ёки бошқа касалликларни келтириб чиқариши мумкин.

Аввало, беморда кузатилаётган симптомлар аллергия белгиси эканлигини махсус қон тaҳлили ёрдaмидa аниқлаш лозим. IgE тecти — шулардан бири. Ўз навбатида, унинг умумий вa мaxcуc турлaри мaвжуд. Масалан, умумий IgE беморда aллeргия бoр ёки йўқлигини кўрcaтca, мaxcуc IgE тести орқали айнан нимaлaргa aллeргия мавжудлигини аниқласа бўлади.

Бундай текширув учун ҳозир аллергология, клиник иммунология ва ҳамширалик иши кафедраси жойлашган клиник базаси республика илмий –ихтисослаштирилган аллергология марказида юқoри тeзликкa эгa ва бир вaқтнинг ўзидa 200дан ортиқ турдаги аллергенларни аниқлай оладиган aвтoмaт иммунoфeрмeнт aнaлизaтoри — “Alisei” қурилмасидан фойдаланилмоқда.

Таҳлил жавоблари чиққач, натижаларга кўра, муолажалар белгиланади. Умуман, аллергик касалликлар профилактикаси ва уларни даволашда рaциoнaл oвқaтлaниш тaртиби ҳамда coғлoм турмуш тaрзигa риоя этишнинг аҳамияти бениҳоя катта. Иммунитетни мустаҳкамлаш аллергия хуружидан сақланишнинг энг муҳим шартидир.

т.ф.д., профессор Илмира Разикова,
ТТА аллергология, клиник иммунология ва хамширалик иши кафедра мудири.

Мавзу: “Аллергик ринит. Таснифи, этиопатогенези, клиникаси, ташхисоти, даволаш усуллари, профилактикаси”

Иштирок этмоқчи бўлганларни соат 09.30 да ТТА клиникасининг 8 бино 1 қавати «Аллергология, клиник иммунология ва хамширалик иши» кафдерасига таклиф қиламиз.

Аллергология, клиник иммунология ва ҳамширалик иши кафедраси жойлашган клиник базаси Республика илмий –ихтисослаштирилган аллергология марказида аллергик хасталикларни профилактика ва диагностика қилиш ҳамда даволашга ихтисослаштирилган. Беморлар учун 45 ўринли стационар, консультатив ташхис қўйиш поликлиникамиз, аллергология, лаборатория, физиотерапия бўлимларида, “астма ва аллергия мактаби” марказ ва кафедра ходимлари иштирокида фаолият кўрсатмоқда.

Бу ерда биокимёвий, клиник ва иммунологик лаборатория синовлари ўтказиляпти.

Ўтган йили қонда бир вақтнинг ўзида 90 турдаги аллергенга нисбатан махсус ва умумий иммуноглобулинларни аниқлаш имконини берувчи “PROTIA Allerqy-Q90” — ИФА мультиплекс диагностик текширув усули йўлга қўйилди.

Теридан олинган био-материаллардан “Demodex folliculonum” ва қўтир қаначаларини аниқлаш усуллари жорий қилинди.

Бундан ташқари, Италияда ишлаб чиқарилган “Alisei” диагностика автомат анализаторидан фойдаланяпмиз. У орқали энг илғор деб ҳисобланган “in vitro” усулида бир пайтнинг ўзида 200 дан ортиқ аллергенларни аниқлаш имконияти мавжуд.

Муҳими, текширувлар учун ёш чекловлари йўқ. Уни исталган пайтда ўтказиш бўлади. Беморларнинг турли дори воситаларини истеъмол қилганлиги тест натижаларига тўсқинлик қилмайди. Ўз навбатида, шу текширувлардан фойдаланган холда кафедра ва марказ ходимлари томонидан илмий тадқиқотлар олиб бориляпти.

Замонавий диагностика ва даволаш усуллари ҳудудларда ҳам амалиётга кенг татбиқ этилмоқда.

Хусусан, Нукус шаҳрида атопик синдромни эрта аниқлаш, ташхислаш усулларини жорий этиш лойиҳаси рўёбга чиқарилиб, “Аллергия ва астма” мактаблари ташкил этилди. Кафедра мудири ва кафедра ходимлари иштироқида илмий – тадқиқот ишлар олиб борилмоқда.

Шунингдек, Қорақалпоғистон Республикаси РИИАМ филиали ва Нукус шаҳри кўп тармоқли марказий поликлиникасида илк бор ташқи нафас тизимига аллергенлар таъсирини провакация, яъни аллергенни нишон аъзога юбориб бронхоспазмни юзага келтириш орқали текшириш усули йўлга қўйилди.

Келгусида бундай янгиликларни бошқа ҳудудларда оммалаштиришни мақсад қилганмиз.

Илмира Разикова,

ТТА аллергология, клиник иммунология ва хамширалик иши кафедра мудири, республика илмий ихтисослаштирилган аллергология маркази директори.